De denkende Rembrandt

Een blog is er niet om reclame te maken voor producten waar de blogger zelf nauw bij betrokken is – althans dat vind ik. Maar zoals op elke regel bestaan ook hierop uitzonderingen. Afgelopen week werd in het Rijksmuseum een boek gepresenteerd waar ik als redacteur, met tussenpozen, in nauwe samenspraak met de auteur ruim drie jaar aan gewerkt heb: Rembrandt. The Painter Thinking van Ernst van de Wetering. En zonder enige terughoudendheid kan ik zeggen dat het een prachtig boek is geworden. Het is een indrukwekkende synthese van Van de Weterings jarenlange, intensieve omgang met de zeventiende-eeuwse meester, waarbij de nadruk op het denken van Rembrandt ligt, en niet op zijn techniek of zijn biografie.

Met ‘denken’ doelt Van de Wetering niet op Rembrandts zielenroerselen of op de vermeende introspectieve kracht van zijn zelfportretten. Nee, het gaat om de vraag hoe Rembrandt dacht over zijn kunst – hoe hij die zo ver mogelijk wilde brengen, en welke wegen hij daarbij kon bewandelen. Die vraag is lastig te beantwoorden, omdat van Rembrandt zelf nauwelijks geschreven getuigenissen zijn overgeleverd. Van de Wetering gaat te rade bij zeventiende-eeuwse bronnen waaruit Rembrandts ideeën indirect vallen af te leiden. Hij bespreekt met name teksten van Karel van Mander en Samuel van Hoogstraten waarin de ‘gronden’ van de schilderkunst in detail uit de doeken worden gedaan, speciaal voor aspirant-vakgenoten. Dat levert boeiende en vaak tegendraadse inzichten op, bijvoorbeeld over de ontwikkeling van Rembrandts ‘stijl’ (een woord dat Van de Wetering niet graag gebruikt) en de manier waarop Rembrandt telkens nieuwe oplossingen zocht voor schilderkunstige problemen.

Rembrandt. The Painter Thinking is zo’n boek dat je gewoon wilt hebben – in druk, niet in elektronisch formaat. Het is rijk geïllustreerd, fraai vormgegeven en door Amsterdam University Press voorbeeldig uitgegeven, in hardback en in paperback. Kopen!

Afbeelding: Rembrandt van Rijn, Zelfportret met baret, 1652 (detail). Wenen, Kunsthistorisches Museum.